Þrjár kynslóðir eldri borgara í sömu fjölskyldu?

Á Vísindavef Háskóla Ísland, var spurt hvert viðmiðið væri, til að teljast eldri borgari. Viðar Eggertsson svaraði spurningunni og við birtum greinargott svar hans á Vísindavefnum hér á Lifðu núna

„Eldri borgari“ er í sjálfu sér teygjanlegt hugtak. Almennt er litið svo á að sá sem hefur lokið föstu starfi og er kominn á eftirlaun sé eldri borgari. Á Íslandi er formlegur eftirlaunaaldur þegar fólk verður 67 ára, en þá hefur það skýlausan rétt til að fá mánaðarlegar greiðslur úr almannatryggingum sem kallast í lögum „ellilífeyrir“ og er í raun almenn eftirlaun eftir fullan starfsaldur í að minnsta kosti 40 ár. Ef fólk kýs að hefja töku ellilífeyris á þessum tímamótum, þá ber því jafnframt að hefja reglulega töku úr sameign sinni í lífeyrissjóðum.

Síðan eru frávik frá þessu aldursmiði, 67 ára lífaldri. Lítum aðeins á frávikin:

60 ára

Eftirlaunaréttur sjómanna hefst við 60 ára aldurinn. Þá geta þeir fengið fulla greiðslu frá almannatryggingum.

Þegar fólk verður sextugt getur það almennt hafið mánaðarlega útgreiðslu reglulegra eftirlauna úr séreign sinni í lífeyrissjóðum.

60 ára getur fólk gerst félagi í einhverju af þeim 53 félögum eldri borgara sem starfrækt eru nánast í hverju sveitarfélagi landsins. LEB – Landssamband eldri borgara er síðan heildarsamtök þessara félaga. Á vefsíðu LEB www.leb.is er til dæmis að finna skrá yfir öll aðildarfélögin.

Strangt til tekið gætu þrjár kynslóðir sömu fjölskyldu verið í félagi eldri borgara. Þeir yngstu kannski 60 ára, foreldrar þeirra kannski 80 ára og afar og ömmur þeirra yngstu kannski 100 ára. Þrjár ólíkar kynslóðir, allt „eldri borgarar“!

Eldri borgarar geta verið af fleiri en einni kynslóð eins og til dæmis mæðginin Elísabet 2. og Karl Bretaprins, á meðan hún var á lífi. Hvorugt þeirra þáði þó eftirlaun.

65 ára

Fólk getur hafið snemmtöku „ellilífeyris“ frá almannatryggingum frá og með 65 ára aldri en þó með ákveðnum skilyrðum, eins og þeim til dæmis að fólk hefji þá jafnframt að taka við greiðslum úr sameign sinni í lífeyrissjóðum. Snemmtaka felur í sér hlutfallslegri lægri mánaðarlegar greiðslur, bæði úr sameign lífeyrissjóða og lífeyri frá almannatryggingum. Hvort tveggja reiknast út sem svo að það teygist úr því tímabili sem fólk muni hugsanlega njóta lífeyrisgreiðslanna.

70 ára

Á þeim tímamótum þegar fólk verður 70 ára gera lög og kjarasamningar ráð fyrir að fólk sem starfar hjá hinu opinbera láti af föstu starfi. Vissulega getur fólk yfir sjötugt verið í tímavinnu eða starfað sem verktakar til dæmis. Nú er í meðförum hjá ríkinu sem og ýmsum sveitarfélögum að hækka þennan aldur upp í 72 ára.

Orð og hugtök koma og fara. Fólk talar stundum um æviskeiðin frekar en að nota orð eins og „eldri borgari“. Þá er ævinni skipt upp í til dæmis fjögur æviskeið.

Fyrsta æviskeiðið er bernskan og skólaárin.

Annað æviskeiðið er þegar fólk er komið á vinnumarkað, eignast sitt eigið heimili og kemur sér fyrir í lífinu.

Þriðja æviskeiðið er eftirlaunaaldurinn meðan fólk er við góða eða sæmilega heilsu, getur að mestu séð um sig sjálft og tekið þátt í lífinu af þónokkrum þrótti.

Fjórða æviskeiðið er þegar fólk er orðið máttfarið og heilsulítið og stutt er í endalokin. Þetta fólk er gjarnan komið á hjúkrunarheimili.

Dæmi um samtök sem kjósa að nota hugtakið „þriðja æviskeiðið“ en ekki „eldri borgari“ eru U3A sem meðal annars reka Háskóla 3ja æviskeiðsins (sem skammstöfunin U3A stendur fyrir – The University of the Third Age). U3A er alþjóðleg hreyfing fólks á þriðja æviskeiðinu.

Mynd: