Bækur geta breytt hvernig skapi maður er í, glatt mann á grámyglulegum rigningardegi, vakið með manni sáran trega, kveikt reiði og löngun til að berjast fyrir réttlæti og eiginlega allt þar á milli. Nýlega rak á fjörur okkar tvær bækur sem vekja sterkar tilfinningar hver á sinn hátt.
Sleginn sérstæður tónn
Dúkkuverksmiðjan eftir Júlíu Margréti Einarsdóttur gæti verið ofurvenjuleg saga af fólki í smáþorpi ef ekki væri strax sleginn einhver dulúðugur tónn, eitthvert hugboð um undirliggjandi ógn og yfirvofandi harmleik. Við hittum fyrst Millu, hún ólst upp á Salteyri, litlu þorpi úti á landi en býr í Reykjavík þegar fréttir berast af því að snjóflóð hafi fallið á þorpið.
Það verður til þess að hugur Millu leitar aftur í tímann og lesendur kynnast foreldrum hennar, hjónunum Stínu og Grími. Þau gerðu upp gamalt hús og opnuðu veitingastað. Í húsinu hafði áður búið kona sem bjó til dúkkur og þess vegna er veitingastaðurinn kallaður Dúkkuverksmiðjan. Stína er lífið og sálin í öllu er þar gerist. Hún eldar súpu sem yljar ekki bara köldum kroppum heldur tekst að þíða klaka í frosnum sálum. Hún tekur að sér unglinga úr Reykjavík sem hafa lent á villigötum og gerir sitt besta til að veita þeim ást og skilning. Sjálf eiga hjónin í vandræðum með að eignast barn en svo kemur Milla, bullandi ofvirk en skapandi og skemmtileg. Hún og Reynir, hálfgrænlenskur piltur í þorpinu, alast upp saman og það virðist óhjákvæmilegt að milli þeirra skapist ástarsamband með tíð og tíma. En gatan er aldrei bein breið og margar lykkjur á eftir að verða á leið þeirra Millu og Reynis til lífshamingju. Svo er það einmana drykkjumaður sem býr rétt fyrir utan þorpið og virðist vera farinn að fylgjast með Millu og senda henni hótunarbréf.
Júlía Margrét er frábær sögumaður. Hún gefur aldrei neinn afslátt og lesendur verða að vera undir það búnir að söguhetjur hennar eru ekki gallalausar. Þær geta verið stórskemmtilegar og vekja með okkur samúð, skilning og löngun til að allt gangi þeim í haginn en líka á stundum svo skelfilega pirrandi að lesandann langar mest að hrista í þær eitthvert vit. Í þessari nýjustu bók er enginn hörgull á skemmtilegum og dásamlega mannlegum persónum. Júlíu Margréti tekst líka að skapa einstakt andrúmsloft þannig að Dúkkuverksmiðjan, fornbókabúðin og bensínstöðin standa manni ljóslifandi fyrir hugskotsjónum. Þetta er áhrifamikil saga, sorgleg, flókin, blæbrigðarík en líka full af gleði, skemmtilegri hnyttni og frábærum mannlýsingum.
Virðing og skilningur
Ég heyrði ugluna kalla á mig eftir Margaret Craven er saga af vináttu, virðingu og skilningi milli manna með ólíkan bakgrunn og lífsskilning. Hún fjallar einnig um hvernig tilgangur tilveru okkar hér á jörð er okkur oft dulinn í ys og þys borgarlífsins en í nánu sambandi við náttúruna og meðal fólks sem ekki þarf stöðugt að elta eitthvert hjóm verður hann augljós og tær.
Sagan hefst á því að biskupinn fær þær fréttir að ungur prestnemi í hans umsjá eigi ekki mörg ár ólifuð. Biskupinn er greinilega vitur og margvís öldungur því hann ákveður að senda hann til þjónustu við afskekkta Indíánabyggð, Kingcome í Bresku Kólumbíu. Ungi presturinn, Mark, kemur fullur auðmýktar til starfa. Hann sýnir innfæddum virðingu, reynir ekki að breyta þeim eða útrýma hefðum þeirra og siðum. Að auki hefur hann nægan mannskilning til að gefa þeim tíma til að kynnast sér og læra að treysta sér sem manneskju áður en hann fer fram á nokkurn hlut frá þeim. Smátt og smátt öðlast hann vináttu sóknarbarna sinna og fær sess í samfélagi þeirra.
Óhjákvæmilega verður þeim sem hafa lesið The Poisonwood Bible eftir Barböru Kingsolver hugsað til þeirrar sögu. Þar kemur prestur til þorps í Afríku með því hugarfari að hann sé frelsarinn mikli, þangað kominn til að kenna fáfróðum villimönnum að lifa. Hann rekst aftur og aftur á að aðferðir hans við ræktun og uppbyggingu landbúnaðar ganga ekki þarna og hið sama á við um leiðir hans til að sinna andlegri velferð sóknarbarna sinna en hann heldur samt áfram. Hann er svo fullviss um yfirburði sjálfs sín og sinnar menningar að ekkert annað kemst að.
Ég heyrði ugluna kalla á mig er einstaklega vel skrifuð bók, áhrifamikil og kallar á djúpar vangaveltur. Höfundurinn Margaret Craven var stórmerkileg kona. Hún fæddist inn í millistéttafjölskyldu, nam við Stanford-háskóla og vann við blaðamennsku áður en hún fór að skrifa skáldverk. Eftir að faðir hennar dó bjó hún með móður sinni, fyrst í San Francisco og síðan í Sacramento. Í gegnum tvíburabróður sinn Wilson kynntist hún menningu frumbyggja Ameríku og árið 1962 heimsótti hún byggðir þeirra í Bresku Kólumbíu og dvaldi meðal annars í Kingcome. Það ferðalag varð kveikjan að Ég heyrði ugluna kalla á mig.
Steingerður Steinarsdóttir ritstjóri Lifðu núna skrifar.
