Rétt fyrir miðja öldina var Jo March, aðalsöguhetja Yngismeyja (Little Women), helsta fyrirmynd stelpna í Bandaríkjunum og víðar. Bókin naut mikilla vinsælda og hún var þýdd á ótal tungumál. Sagan rekur uppvaxtarsögu þriggja ólíkra systra og það hvernig þær takast á við kvenhlutverkið. Þær þrjár sem lifa finna sína aðferð og verða umhyggjusamar eiginkonur, mæður og hjúkrunarkonur veikra ættingja.
Árið 1933 var svo gerð kvikmynd eftir bókinni, með Kathrine Hepburn í hlutverki Jo March. Reynt var að endurtaka leikinn árið 1995 þegar Susan Sarandon lék móðurina og Winona Ryder lék Jo. Myndin var ágætlega gerð og naut velgengni, enda var þá mjög í tísku að dusta rykið af gömlum bókum kvenrithöfunda og gera eftir þeim kvikmyndir. (Þrjár bóka Jane Austin voru kvikmyndaðar um svipað leyti og stuttu áður hafði kvikmyndin The Age of Innocence verið gerð eftir sögu Edith Wharton). Louisa May Alcott skrifaði um duglegar, bjartsýnar ungar konur sem ólust upp í kærleiksríkri fjölskyldu. Jo March, sem allar stúlkur vildu líkjast, var listamaður sem þráði sjálfstæði og það að finna sína eigin rödd. Almennt hefur verið talið að Louisa hafi byggt skrif sín á reynslu sinni af eigin æskuheimili en þar var ekki allt sem sýndist.
Louisa May Alcott var kvenréttindakona, rithöfundur og fyrirvinna fjölskyldu sinnar.
Faðir Louisu var mikill hugsjónamaður og hann trúði á heimspekikenningar Emersons og Thoreaus en þeir voru hugsæishyggjumenn sem lögðu áherslu á að innsæi fleytti mönnum oft lengra en menntun og rökhugsun. Alcott sagði sjálfur að Edensgarður væri að vakna í Nýja-Englandi og átti þar við heimili sitt og konu sinnar. Hann var kvenréttindamaður og trúði á afnám þrælahalds og dætur hans voru menntaðar á sama hátt og tíðkaðist að mennta karlmenn á þeim tíma. Hann var hins vegar afleitur fjármálamaður og heimilið var alltaf á vonarvöl. Louisa vann sem saumakona, heimilishjálp, kennari, leikari, ferðafélagi og hjúkrunarkona, allt til að reyna að ná endum saman, en jafnframt var hún farin að skrifa smásögur undir nafninu L.M. Alcott. Þar sem ritstjórar töldu að L.M. Alcott væri karlmaður fékk hún borgað það sama og karlrithöfundar og fljótlega var hún orðin fyrirvinna fjölskyldu sinnar.
„Louisa átti hvorki eiginmann né elskhuga eftir því sem best er vitað en ljóð sem fannst í fórum hennar eftir að hún dó bendir til þess að hún hafi trúað því að mögulegt væri að kynnast ástinni hinum megin grafar tækist það ekki í hérvistinni.“
Margar kvikmyndir hafa verið gerðar eftir bókinni Little Women.
Kvenréttindakona sem þráði sjálfstæði
Hún var mikilvirkur höfundur og skrifaði einnig ljóð undir listamannsnafninu Flora Fairfield og litlu síðar fór hún að skrifa melódramtísk leikrit undir nafninu A.M. Barnard. Hún þráði alla tíð sjálfstæði og ekki hvað síst fjárhagslegt sjálfstæði og þegar bókin Yngismeyjar, eða Little Women, kom út árið 1870 leit út fyrir að sá draumur hennar myndi rætast. Bókinni var strax tekið vel og Louisa var auk þess í föstu starfi um þær mundir sem ritstjóri tímarits fyrir ungar stúlkur. Næstu bækur voru mjög í sama dúr og sú fyrri; Little Men, Eight Cousins og Jo’s Boys byggðu allar á uppvexti Louisu og snerust að miklu leyti um March-fjölskylduna og þær persónur sem við kynntumst í Little Women.
Louisa hvatti alla tíð konur til að feta þær brautir sem hugur þeirra stæði til í lífinu. Hún var kvenréttindakona og barðist fyrir kosningarétti kvenna auk þess sem hún, eins og Jo March, barðist við að ná þroska sem rithöfundur og vinna fyrir sér sjálf. Fjölskyldan var hins vegar allt hennar líf bundin eins og klafi um háls hennar. Jafnvel velgengni Yngismeyja nægði ekki til að losa hana undan þeirri byrði að sjá fyrir systrum sínum og foreldrum. Pabbi hennar kallaði hana jafnan „tryggðartröll dyggðarinnar“ og hann gat trútt um talað því þessi dóttir, systir og frænka reyndist sá klettur sem öll fjölskyldan byggði á og í hennar vasa seildust ótal hendur eftir aurum.
Árið 1860 skrifaði hún til vinar: „Ég held að ég hafi sál karlmanns sem hefur fyrir einhverja duttlunga náttúrunnar lent í kvenlíkama.“ Um það leyti var hún að reyna að skapa sér nafn sem rithöfundur og hafði gefið út bókina Hospital Sketches sem lýsti reynslu hennar sem hjúkrunarkonu í frelsisstríðinu. Hún skrifaði þá einnig söguna The Chase sem lýsir á áhrifamikinn hátt ást sem breytist í þráhyggju. Útgefendur höfnuðu bókinni en Yngismeyjar var strax tekin og vinsældir hennar urðu til þess að Louisa hélt sig við þessa tegund bókmennta næstu árin. Ástarsögurnar An Old-Fashioned Girl og Rose In Bloom komu næstar og eru að mati sumra nánast kennslubækur fyrir stúlkur um hvernig þær eiga að lifa eftir hugmyndum Louisu um kvenréttindi en samt innan hefðbundins kvenhlutverks þess tíma.
Louisa gafst ekki upp á eltingaleiknum sínum því hún gerði margar tilraunir til að endurskrifa The Chase þannig að útgefendum líkaði en allt kom fyrir ekki. Bókin féll síðan í gleymsku og dá og það var ekki fyrr en fyrir þrjátíu árum að hún kom í leitirnar. Kennari nokkur, Kent Bicknell, sem safnar alls konar munum tegndum rithöfundum og er mikill aðdáandi Louisu May Alcott, rakst á handrit hennar í fornbókaverslun á Manhattan. Áður en handritið barst þangað hafði það legið ásamt öðrum skjölum úr dánarbúi Louisu á bókasafninu í Harvard. Bicknell varð yfir sig hissa að finna áður óútgefið handrit eftir Louisu og ekki minnkaði undrun hans þegar hann las bókina.
Það var alveg sama hversu margar bækur Louisa skrifaði og hversu vinsælar þær voru henni tókst aldrei að losna undan þeim klafa að þurfa að sjá fyrir fjölskyldu sinni.
Bókmenntaleg þversögn
The Chase, eða A Long Fatal Love Chase, er nefnilega reyfari af bestu gerð. Hún segir sögu þráhyggjukenndrar ástar og er svo spennandi að lesandinn getur vart látið hana frá sér fyrr en sögulokin eru ljós. Já, mikið rétt, þetta er ekki bók eftir Harold Robbins, Jackie Collins eða Sidney Sheldon, þetta er saga eftir Louisu May Alcott. Kent Bicknell varð strax ákveðinn í að framkvæma það sem Louisa gat aldrei, nefnilega að fá bókina útgefna. Hann fékk lánaða peninga hjá vini sínum til að búa handritið í þann búning sem nauðsynlegur er í dag til að útgáfufyrirtækin líti við handritum og síðan seldi hann Random House útgáfuréttinn fyrir 1,5 milljónir Bandaríkjadala. Sennilega þarf vinurinn ekki að kvíða því að lánið fáist ekki endurgreitt. Hollywood er þegar farið að undirbúa kvikmyndun sögunnar og bókmenntagagnrýnendur eiga tæplega orð yfir að sami penni skyldi hafa ritað The Rose in Bloom og þennan reyfara, sem siðferði Viktoríutímans, en það ríkti óbeislað á Nýja-Englandi líka, gat ekki sætt sig við. Sumir gagnrýnendur hafa gengið svo langt að tala um bókmenntalegan geðklofa.
The Chase fjallar um baráttu góðs og ills eins og hún birtist í sambandi þeirra Rosamond og Philips Tempests. Hún er saklaus, falleg en villt í skapi. Hann er dökkur yfirlitum, ákveðinn og með stingandi, áköf augu. Hann spilar fjárhættuspil við afa Rosamond og potturinn er rétturinn til að giftast henni. Hann giftist henni á fölskum forsendum og fer með hana á snekkju sína en þegar hún uppgötvar illsku hans flýr hún. Hann eltir hana þvert yfir Evrópu og sagan er hröð og spennandi. Rosamond felur sig á sveitasetri, í klaustri og á geðveikrahæli. Flóttinn og eftirförin leiða einnig til morðs, fjárkúgunar, barnsráns, tvíkvænis og ástarævintýris með presti. Kynlífslýsingar eru engar þótt oft sé andrúmsloftið þrungið erótískri spennu.
Louisa átti margt sameiginlegt með söguhetju sinni Jo March.
Athyglisvert er að á einum stað í bókinni stynur söguhetjan Rosamond eftir miklar píslir: „Ég myndi með glöðu geði selja sál mína skrattanum gæti ég um frjálst höfuð strokið í eitt ár.“ Án efa hafa tilfinningar þessu líkar oft bærst í brjósti Louisu sjálfrar. Rosamond er lokuð inni á geðveikrahæli vegna þessarar frelsisþrár en það þótti ótvírætt merki um geðbilun ef konur létu í ljósi ósk um að standa á eigin fótum óháðar karlmönnum á þessum tíma og vitað er að margar konur hlutu svipuð örlög og Rosamond að þessu leyti. Í bókinni The Chase deyr Rosamond án þess að ná langþráðu frelsi og það gerði Louisa sjálf einnig. Þegar aðrir fjölskyldumeðlimir náðu því smátt og smátt að standa á eigin fótum án hennar hjálpar virtist faðir hennar sífellt verða meira hjálparvana. Það endaði með því að hún sá um hann allt til dauðadags og kaldhæðnin hefði varla getað verið meiri því sama dag og jarðarför föður hennar fór fram dó Louisa May, 55 ára gömul.
Louisa átti hvorki eiginmann né elskhuga eftir því sem best er vitað en ljóð sem fannst í fórum hennar eftir að hún dó bendir til þess að hún hafi trúað því að mögulegt væri að kynnast ástinni hinum megin grafar tækist það ekki í hérvistinni. Í ljóðinu segir: „Í guðdómlegri veröld munt þú finna eilífan vin.“ Louisa trúði á endurholdgun og líf eftir dauðann eins og margir hugsæishyggjumenn. Kannski var það vonda stelpan í henni sem gerði sér vonir um ást og hamingju hinum megin grafar eða það sem hún kallaði karlmanninn í sér en er víst að hún var einstök kona, langt á undan sinni samtíð í hugsun og þótt hæfileikar hennar hafi að sumu leyti aldrei fengið að njóta sín vegna þess gelda og þröngsýna samfélags sem hún bjó í verður þó að dást að henni fyrir það að hafa kennt ótal ungum stúlkum að sjálfstæði og ræktun eigin gáfan er eftirsóknarvert og sjálfsagt.
„Hún var kvenréttindakona og barðist fyrir kosningarétti kvenna auk þess sem hún, eins og Jo March, barðist við að ná þroska sem rithöfundur og vinna fyrir sér sjálf.“
Steingerður Steinarsdóttir ritstjóri Lifðu núna skrifar.
