Guðmundur Ragnarsson
Það er mikilvægt að halda umræðunni lifandi um slæmt ástand í þjónustu við aldraðra og úrræðaleysi í málefnum þeirra. En það er því miður veruleiki sem við þurfum að horfast í augu við og samfélaginu til skammar. Aldraðir eru sennilega sá hópur sem hefur fengið að kynnast fleiri sviknum kosningaloforðum en flestir aðrir hópar samfélagsins í alþingis- og sveitastjórnakosningum undanfarna áratugi. Enn og aftur eru flest kosningarloforðin svikin sem sett voru fram fyrir síðustu kosningar og hægt miðar að rífa alla upp úr fátæktargildrunni eins og það var orðað. Núverandi stjórnvöld verða að taka þennan málaflokk föstum tökum og setja í forgang, standa við loforðin í stjórnarsáttmálanum, hvort sem það snýr að framfærslu eða umönnun.
Látum þjónustuna ná til allra
Eins og staðan er núna vantar heildaryfirsýn yfir verkefnin og fjölbreyttari lausnir. Það er verið að sinna þessari þjónustu út og suður eins og fjármunir leyfa, án þess að hafa yfirsýn yfir hvernig þeir nýtast. Afleiðingin er gjarnan sú að aldraðir festast í kerfinu og ekki finnast úrræði til að leysa vandamál þeirra eða þá að þau eru hreinlega ekki til.
Aldraðir hafa ekki tíma til að bíða
Aldraðir hafa ekki tíma til að bíða eftir lausnum á sínum málum, það ætti öllum að vera ljóst.
Þessi málaflokkur er dýr og verður samfélaginu dýrari með hverju árinu sem líður. Því verður að tryggja varanlega fjármuni í hann og skipuleggja í heild hvernig við ætlum að láta þjónustuna nýtast sem best þeim sem á henni þurfa að halda. Hver rekur þjónustuna á ekki að vera aðaldeilumálið eða verkefnin sitji föst í þrefi á milli ríkis og sveitarfélaga um hver eigi að greiða fyrir úrræðin. Fyrir utan það að tryggja grunnþjónustu þarf líka að huga að andlegri líðan þessara einstaklinga sem oft vill gleymast.
Áhyggjulaust ævikvöld eru mannréttindi
Áhyggjulaust ævikvöld á ekki að vera innihaldslaus frasi. Okkur ber skylda til að sjá til þess að fólkið sem hefur skapað það samfélag sem við tökum við ljúki ævi sinni í öryggi og með reisn. Það eru mannréttindi að eiga áhyggjulaust ævikvöld og þessi hópur á ekki að þurfa að upplifa sig sem ölmusufólk og þurfalinga. Öll lifum við í þeirri trú að sá tími sé liðinn fyrir mörgum áratugum síðan.
Það er ekki fyrr en við lendum í því með aldraða foreldra eða ættingja að við fáum að kynnast kerfinu og getuleysi þess til að bjóða nauðsynleg úrræði, sérstaklega fyrir einstaklinga sem ekki hafa getu til að búa einir nema með mikilli aðstoð. Í dag eru þúsundir einstaklinga að sinna öldruðum foreldrum eða ættingjum sem eru heima vegna þess að viðeigandi þjónustu skortir.
Sýnum öldruðum virðingu
Þessi málaflokkur er kostnaðarsamur og því mikil freisting hjá stjórnvöldum að ná fram sparnaði í ríkisútgjöldum og hjá sveitarfélögunum þar, enda þessi þjóðfélagshópur ekki mjög hávær. Það er hinsvegar full ástæða að halda því til haga að eftirlaunaþegar eru að greiða meira til samfélagsins í sköttum en þeir fá frá ríki og sveitarfélögum í sín málefni.
Skerðingar í eftirlaunakerfinu er eitt mesta óréttlætið sem aldraðir verða fyrir. Það hefur kallað fram mikla óvild í garð lífeyriskerfisins, þótt það hafi ekkert með þessar óréttlátu skerðingar að gera þar sem það eru stjórnvöld hverju sinni sem ákveða þær og Tryggingarstofnun látin framkvæma. Þess vegna þarf að endurskoða skerðingar, skattlagningu og frítekjumark fyrir eftirlaunaþega. Það er okkur til skammar að þegnar þessa lands, sem eru að ljúka sínu ævikvöldi, séu píndir svo í skerðingum og skattaálögum að þeir þurfi að velta fyrir sér hverri krónu og sumir eigi varla fyrir mat.
Það er ánægjulegt ef rétt er að að stjórnvöld ætli að falla frá fyrirhuguðum skerðingum á lífeyrisþega með því að taka af jöfnunarframlag til lífeyrissjóða vegna örorkubyrgði, sem hefði bitnað misjafnt á lífeyrisþegum eftir því í hvaða lífeyrissjóði þeir eru.
Sem betur fer erum við að komast á þann stað að eftirlaunaþegar eru að fá hærri greiðslur úr sínum lífeyrissjóði sér til framfærslu með hverju árinu sem líður,
þökk sé verðtryggingunni og raunávöxtun.
Við verðum hins vegar að hækka framfærsluviðmið, draga úr skattaálögum og veita þessum þjóðfélagshópi sannarlega áhyggjulaust ævikvöld.
Guðmundur Ragnarsson fyrrverandi formaður VM.
