Wall Street Journal var með grein í vetur þar sem viðteknum hugmyndum um ellina var kollvarpað. Þar voru ýmsar goðsagnir teknar fyrir og afsannaðar og þessi litla klausa fjallar nánar um hvernig heilinn hrörnar, eða öllu heldur hrörnar ekki með aldrinum og er hér þýdd og endursögð.
Þegar við eldumst, breytist heilinn. Ákveðnir hlutar hans, þar með talinn framheilinn, skreppa saman. Taugafrumurnar sem flytja skilaboð í heilanum verða ekki jafn sprækar og áður. Afleiðing þessa er að einbeiting og minni minnka og einnig færnin til að greina vandamál og leysa þau. Þetta byrjar að gerast hjá einstaklingnum uppúr þrítugu.
Hæfileikar eldra fólks vanmetnir
Gamall heili er eins og tölva sem er farin að eldast, það tekur hann lengri tíma að finna upplýsingar og vinna úr þeim. Þetta segir Denise Park, prófessor við Háskólann í Texas. Nýjar uppgötvanir sýna hins vegar – ef fólk með elliglöp er frátalið – að eldra fólk stendur sig betur í daglegu lífi, en það gerir á prófum sem mæla vitsmunalega færni. Dæmigerð rannsóknarverkefni vanmeta hæfileika þeirra sem eldri eru, segir prófessor í Háskólanum í Toronto.
Stendur sig betur í raunveruleikanum
„Til að mæla hreina vitsmunalega færni hanna vísindamenn verkefni, sem „lágmarka áhrif fyrri reynslu“ á frammistöðu. Þessi tilraunaverkefni segja okkur hvað fólk getur gert við tilbúnar aðstæður“, að sögn prófessors í Virgina. En hann segir einnig að við raunverulegar aðstæður, sé flest sem við gerum byggt á þekkingu sem við höfum viðað að okkur smám saman. Þar sem þekking og reynsla eykst með aldrinum, gerir eldra fólk sem er prófað í aðstæðum sem það þekkir, ekki þær villur sem skjóta upp kollinum þegar það tekur próf í rannsóknar – eða skólastofum.
Háskólanemar hafa forskot
Yngra fólk sem er komið til fullorðinsára, hefur ákveðið forskot á prófum í skólaumhverfi, sem hefur ekkert með þekkingu þess að gera. Þar sem háskólakennarar fá oft nemendur til að taka þátt í rannsóknarverkefnum, eru þeir mun æfðari í að vinna í slíku umhverfi en eldri þáttakendur.
Jákvæðni skiptir máli
Eldra fólk sem trúir neikvæðum staðalhugmyndum um öldrun, á það til alveg ómeðvitað, að standa sig ver á minnisprófum. Árið 2012 fóru vísindamenn við Yale háskólann, yfir minnispróf sem voru gerð meðal 395 þáttakenda af eldri kynslóðinni. Þetta sama fólk hafði tekið þátt í könnunum Baltimore Longitudinal Study of Aging, þegar það var yngra. Þá hafði komið fram að það hafði neikvæða afstöðu til aldurs og trúði á staðalímyndir um ellina. Það sýndi sig að þetta fólk stóð sig 30% ver á minnisprófum en þeir sem voru ekki jafn neikvæðir.
Mikilvægast að læra eitthvað nýtt
Góðu fréttirnar eru að nýlegar rannsóknir sýna að ákveðnar athafnir virðast auka vitsmunalega virkni og hugsanlega draga úr aldurstengdri vitsmunahrörnun. Tvær kannanir sem voru birtar fyrir um það bil ári, sýndu að minni fólks á aldrinum 60-90 ára batnaði, við það að eyða 16 tímum á viku í þrjá mánuði í að læra eitthvað nýtt. Það gat verið að gera quilt teppi, læra á iPad eða taka stafrænar ljósmyndir.
Virkjar brautir í heilanum
Þetta fólk var borið saman við jafnaldra sína, sem lögðu púsluspil eða tóku þátt í félagsstarfi sem krafðist þess ekki að þeir öfluðu sér nýrrar þekkingar. Það er skemmst frá því að segja að þeir sem höfðu verið að læra eitthvað nýtt sýndu meiri framfarir varðandi minnið og sumir reyndust líka vera fljótari en áður að muna hluti. Þetta er haft eftir prófessor nokkrum í Dallas en hann trúir því að fullorðið fólk sem leggi á sig að afla sér nýrrar þekkingar virki nýjar brautir í heilanum og bæti þannig upp hrörnun sem fylgir aldrinum.
Eldra fólk tekur betri ákvarðanir
„Nýjungagirni og verkefni sem reyna á heilann, eru mjög mikilvæg“, segir hann og gefur þetta ráð. „Farðu út fyrir þægindarammann“. Þá má líka geta þess að sumir vísindamenn halda því fram að eldra fólk taki skynsamlegri ákvarðanir en þeir sem yngri eru. Þannig var meðalaldur 20% þeirra sem metnir voru hæfastir í bandarískri rannsókn, í leysa flókin mál sem kröfðust þekkingar og reynslu, um 65 ár. Rannsóknin var gerð á einstaklingum í miðvesturríkjum Bandaríkjanna
