Mikilvægi vatnsins

Líkami okkar er að 60% vatn og við þurfum að gæta þess hafa alltaf nægan vökva. Það hefur hins vegar verið töluvert á reiki hversu mikið menn þurfa að drekka yfir daginn. Sumir líkamsræktarþjálfarar tala um 2,5 l á sólarhring, aðrir 2 l, enn aðrir 1,5 l og svo er þeir sem segja best að miða við að drekka sex til átta glös á dag sem reyndar samsvarar 2 l. Kannski er ekki í úr vegi að hengja sig ekki í einhverja tölu heldur gæta þess einfaldlega að muna eftir að drekka mat allan daginn.

Líkaminn þarfnast vökva og getur í raun verið lengur án matar en drykkjar skapist þær aðstæður að á það reyni. Með aldrinum dofnar hins vegar tilfinning okkar fyrir bæði svengd og þorsta og fólk þarf að vera meðvitað um það. Afleiðingar þornunar eru margvíslegar, meðal annars getur skortur á vökva valdið höfuðverk, almennum slappleika, aukinni svengdartilfinningu, minnistruflunum og sinadráttum í vöðvum. Góður mælikvarði á hvort þig skorti vatn er liturinn á þvaginu. Sé það skærgult ertu í góðum málum en verði það dökkt eða brúnleitt er kominn tími til að drekka nokkur glös af vatni.

Það er gott að hafa kalt vatn í flösku í ísskápnum

Alltaf að drekka, alltaf að pissa

Sumir eru hræddir við að drekka ekki nóg og eru þess vegna með vatnsbrúsann með sér allan daginn og drekka og drekka. Þetta gerir mönnum svo sem ekki neitt en þeir sem þetta gera eru líka sífellt pissandi og of mikil vatnsdrykkja getur skapað álag á nýrun. Þá er vert að muna að flestir fá allt að 20% vatnsþarfarinnar fullnægt í gegnum fæðuna. Ef fólk borðar mikið af t.d. ávöxtum og vatnsríku grænmeti er hlutfallið enn hærra. Ef menn eru í vafa ættu þeir að fylgjast vel hve mikið þeir drekka í nokkra daga og jafnvel telja vatnsglösin. Ýmsir aðrir drykkir geta sömuleiðis hjálpað við að fullnægja vökvaþörf líkamans, til að mynda, mjólk, te og ávaxtasafar. Vatn er þó alltaf besti kosturinn.

Svo er það hin hliðin. Það er líka mjög mismunandi hve miklum vökva menn tapa yfir daginn. Í hita og við líkamlega áreynslu svitna menn og missa vökva. Augljóslega eykst þá drykkjarþörfin. Í frosti tapa menn líka meiri vökva en ella þegar þeir draga andann.

Vilji menn passa vel upp á vökvabúskap sinni ættu þeir hins vegar að forðast alkóhól, bjór, kaffi og gosdrykki. Slíkir drykkir innihalda mikið magn sykurs en næringarinnihald þeirra er lítið.

Nokkrar staðreyndir um vökvabúskap líkamans:

1. Líkami fullorðins einstaklings er að 60% vatn og blóðið er að 90% vatn.
2. Enginn einn viðurkenndur mælikvarði er til á hversu mikinn vökva hver og einn þarf yfir daginn. Það fer eftir aðstæðum í umhverfinu, líkamlegu ástandi manna og hvað þeir borða.
3. Vatnið er nauðsynlegt til að tryggja að nýrun starfi eðlilega.
4. Þegar fólk drekkur ekki nóg verður húðin þurr, viðkvæm og hrukkur geta myndast. Í sumum tilfellum myndast útbrot.
5. Að drekka nóg getur auðveldað fólki að grennast því stundum er viðvarandi svengdartilfinning komin til vegna skorts á vökva.
6. Mjög mikilvægt er fyrir eldra fólk að drekka nóg. Svimatilfinningu og áttavillu hjá rosknum manneskjum má stundum rekja til vökvaskorts.
7. Öll líffæri líkamans þurfa vatn til að vinna eðlilega. Frumurnar þurfa vatn og liðirnir haldast mjúkir fái hann nægan vökva.
8. Án vatns geta munnvatnskirtlarnir ekki myndað munnvatn, blóðið ekki flutt súrefni um líkamann, heilinn ekki unnið eðlilega og mænuvökvinn haldist í réttu jafnvægi, mikilvægir vefir endurnýjað sig og líkaminn temprað hitastig sitt.
9. Vatn hjálpar líffærunum að framleiða hormóna og taugaboðefni, meltingarfærunum að leysa upp næringarefni og vinna úr matnum.
   10. Vatn er nauðsynlegt til að líkaminn geti hreinsað burtu úrgangsefni. Ef fólk þornar um of hætta nýrun að geta starfað og þarmarnir að skila frá sér hægðum. Hægðatregða starfar í mörgum tilfellum af vökvaskorti.

skipta út vatni fyrir hvern kaffibolla, kók- eða vínglas sem menn alla jafna drekka er áætlað að þeir geti lést um allt að sjö kíló á ári en hér er miðað við hóflega drykkju, eða tvo bolla af kaffi og eitt til tvö glös af víni eða kóki. Lengi var því trúað að kaffi hefði þvagræsiáhrif og líkaminn tapaði meiri vökva en hann fengi úr einum kaffibolla en nýjar rannsóknir sýna fram á að svo er ekki. Kaffi hefur lítil sem engin áhrif á vökvabúskap en koffeinið örvar taugakerfið.

Veikindi, bæði uppköst og niðurgangur og einnig hár hiti, geta skapað hættuástand því mikill vökvi tapast út úr líkamanum. Þegar upp koma veikindi verða menn því að fylgjast vel með hversu mikið þeir drekka. Í kvikmyndum og bókum er oft sagt frá góðu fólki er fer með kjúklingasúpu til sjúklinga. Þótt hún vissulega hafi engan lækningamátt er í súpunni góður vökvi og næring sem getur hjálpað mönnum að halda orku og ná bata.

Vatnsneysla á mann hefur fjórfaldast hér á landi undanfarin 40 ár

Nýrun og vatnið

Nýrun þurfa vatn til að geta gegnt hlutverki sínu en á hverjum degi sía þau um það bil 120-150 millilítra af vökva. Þau hreinsa öll úrgangsefni úr líkamanum og skila hreinum út í blóðrásina en úrganginum með þvagi. Þessi starfsemi er mjög mikilvæg því 90%

af blóðvökvanum er vatn. Margar konur eru viðkvæmar fyrir sýkingum í þvagrásinni og berjast reglulega við blöðrubólgu. Í stað þess að taka sýklalyf er reynandi að drekka óvenjulega mikið vatn um leið og fyrstu merki um sviða eða viðkvæmni verður vart og skola þannig bakteríunum út með þvaginu. Trönuberjasafi hefur einnig reynst vel.

Steingerður Steinarsdóttir ritstjóri Lifðu núna skrifar.